Kan je het gedrag van de echtgenoot van een ambtenaar als plichtsverzuim toerekenen aan de ambtenaar?
Op 10 november jl. heeft de Centrale Raad van Beroep zich uitgelaten over de vraag of je een ambtenaar kan ontslaan vanwege het gedrag van zijn/haar echtgenoot. Deze vraag komt niet vaak aan bod, nu plichtsverzuim voor gedragingen van de ambtenaar zelf al een hoge drempel is.
Plichtsverzuim
Als een ambtenaar opgelegde verplichtingen niet nakomt, een voorschrift overtreedt of iets doet of juist nalaat wat een goed ambtenaar in gelijke omstandigheden behoort na te laten of te doen is er sprake van (toerekenbaar) plichtsverzuim. Bij beoordeling of er sprake is van plichtsverzuim wordt een strenge norm gehanteerd. Hierbij worden alle omstandigheden van het geval meegenomen. Voorbeelden zijn de functie van de desbetreffende ambtenaar, de duur van het dienstverband en uiteraard de aard en ernst van de gedragingen.
Toerekenen gedrag echtgenoot aan ambtenaar
De CRvB laat zich niet vaak uit over dit onderwerp, de laatste keer was op 7 juni 2012. Toen ging het om een blog die werd geschreven door de echtgenoot van de ambtenaar, die overigens op dezelfde plek werkzaam was, waarin hij inging op het werk en collega’s van de ambtenaar. Nu de echtgenoot voor de inhoud van het blog heeft geput uit verhalen van de ambtenaar, kan zij medeverantwoordelijk worden gehouden voor de inhoud. Eens te meer nu de ambtenaar zich nooit heeft gedistantieerd van het blog of spijt of begrip heeft getoond. Bovendien toonde zij geen bereidheid om hier niet meer aan bij te dragen, ook niet toen duidelijk werd dat haar collega’s er persoonlijk door werden geraakt. De CRvB stelt vast dat er in deze zaak sprake is van onherstelbaar verstoorde verhoudingen.
De uitspraak: wat speelde in deze zaak?
De ambtenaar in kwestie was werkzaam bij een gemeente waar ook haar echtgenoot werkte. In juni 2013 is de echtgenoot geschorst en in juli 2013 is de ambtenaar geschorst naar aanleiding van vermoedens van stelselmatige verwijdering van de kentekens van onder meer de twee auto’s van de ambtenaar en haar echtgenoot uit de digitale registratie van een busbrug (waar gedurende venstertijden alleen bussen en ontheffingshouders mogen rijden). Met andere woorden, de echtgenoot had registraties van overtredingen uit het systeem gehaald waardoor de gemeente daarvoor geen boetes meer op kon leggen.
Hiernavolgend is de ambtenaar onvoorwaardelijk strafontslag opgelegd. Aan dit ontslag werd ten grondslag gelegd dat haar echtgenoot ten onrechte de kentekens van 175 overtredingen uit de bronbestanden van de busbrug heeft verwijderd, waardoor hiervoor geen boetes zijn opgelegd. Ook bleek dat de ambtenaar zelf meerdere malen over de busbrug had gereden en aan haar echtgenoot ten minste eenmaal had gevraagd om haar kenteken uit het systeem te verwijderen. Hiernaast is onder meer het vermoeden gerezen dat beide personen misbruik maakten van de invalidekaart van de broer en/of moeder van de ambtenaar, dat zij onderling inlogcodes uitwisselden en dat zij onrechtmatig gebruik hebben gemaakt van informatiesystemen.
Hoe oordeelde de rechter?
De CRvB oordeelt dat zelfs indien het rijden van de ambtenaar zelf over de busbrug achterwege wordt gelaten, er sprake is van een zodanig actieve betrokkenheid bij het verwijderen van kentekens uit de bronbestanden door haar echtgenoot, dat het eigen handelen van de ambtenaar evenzeer plichtsverzuim oplevert. In andere woorden, het feit dat de ambtenaar zelf de gedragingen niet heeft uitgevoerd, doet niet af aan het feit dat zij wist dat haar echtgenoot de overtredingen had verwijderd uit het systeem. Bovendien heeft de ambtenaar een keer aan de echtgenoot gevraagd om de overtreding van haar zus te verwijderen. Zelfs indien alle overige gedragingen van haarzelf worden weggelaten, is dit voldoende om de ambtenaar ook plichtsverzuim toe te rekenen.
De CRvB is dan ook van oordeel dat op grond van haar verklaring, het e-mailverkeer tussen haar en haar echtgenoot en de gegevens uit de bronbestanden volgt dat zij actief betrokken was bij het verwijderen van kentekens uit deze bestanden en zij niet integer heeft gehandeld. Bovendien is volgens de CRvB vast komen te staan dat de ambtenaar en haar echtgenoot inloggegevens hebben uitgewisseld terwijl dat niet is toegestaan.
Deze gedragingen zijn terecht als zeer ernstig plichtsverzuim aangemerkt waarbij onvoorwaardelijk strafontslag niet onevenredig is. De aard en de ernst van de gedragingen rechtvaardigt, gelet op de gestelde eisen van integriteit, betrouwbaarheid en verantwoordelijkheid aan medewerkers van de gemeente, het onvoorwaardelijke ontslag. Dat er uit onderzoek is gebleken dat door het handelen de gemeente financieel is benadeeld en de openbare dienst is geschaad wordt meegenomen in de beoordeling.
De CRvB oordeelt dat de omstandigheden dat haar echtgenoot de “eerstverantwoordelijke” is, het lange dienstverband en de grote financiële gevolgen van het ontslag hier niet aan af doen.
Les van de uitspraak
Aangezien plichtsverzuim voor de handelende ambtenaar zelf al een hoge drempel is, geldt dit des te meer voor het toerekenen van plichtsverzuim aan de echtgenoot van de handelende ambtenaar. Uit de uitspraak van de CRvB kan worden opgemaakt dat plichtsverzuim niet zonder meer kan worden toegerekend aan deze echtgenoot.
Of je een ambtenaar kan ontslaan wegens gedrag van zijn/haar echtgenoot zal dus afhangen van:
- de aard en ernst van de gedragingen (van de echtgenoot);
- de (actieve) betrokkenheid van de ambtenaar;
- de voor de ambtenaar toepasselijke regels m.b.t. integriteit;
- overige omstandigheden van het geval, zoals overige gedragingen van de ambtenaar, de duur van het dienstverband en de gevolgen van de disciplinaire maatregel.
Bron: CRvB 10 november 2016, ECLI:NL:CRVB:2016:4294
